A3 Retranchement – 20 km

Wandelkaart.

Retranchement, ooit volledig ingesloten door water, dankt zijn naam aan de forten en schansen die hier tijdens de Tachtigjarige Oorlog werden aangelegd op bevel van Prins Maurits van Oranje. De versterkingen liggen er nu vredig en weelderig begroeid bij. Opmerkelijk zijn de talrijke grenspalen, die de grens tussen Nederland en België aandoen, 365 in totaal.
Muiden heeft eveneens zijn ontstaan te danken aan het Zwin. Het schilderachtig driehoekig marktpleintje, het vroegere stadhuis en kleine lieftallige huisjes, alsmede de waterpomp, maken van het gewezen stadje een lief plekje. Van de verdwenen Sint Annakerk is alleen de robuste toren overgebleven. Het plaatsje was ooit een voorhaven van Damme en Brugge en is na de scheiding van de Nederlanden na de jaren 1832, lange tijd een twistpunt geweest tussen België en Nederland, waarbij ten slotte Nederland uiteindelijk het charmante stadje toegewezen kreeg.
Hier stond ooit het Hazegrasfort, een van de vele forten in de omgeving, ook nog fort De Vrede of Isabellafort genoemd.
Natuurreservaat “Het Zwin”. In het begin van de 12de eeuw was het Zwin een 6 km brede zeegeul, die tot Damme reikte en via een kanaal met Brugge verbonden was. Door toenemende verzanding werd het gebied een duinlandschap van vochtige duinpannen en, in het zuidoosten, van een slikken- en schorrengebied met talrijke kreken. Het is een zeer fraai natuurreservaat, dat zoutminnende planten oplevert. Tevens leven, broeden of overwinteren er een hele reeks vogels. Cadzand-Bad, ooit volledig door water omgeven, werd vroeger gebruikt als doorvoerhaven voor de havens van Muiden, Sluis en Brugge.